KİŞİLİK
İnsanın başarılı ve mutlu olma yolundaki girişimleri söz konusu olunca akla ilk gelen
kavram “kişilik” tir. Kişiliğin yapısı ve gelişim koşulları bilinmedikçe insan ne kendisini ne
başkalarını tanıyabilir ne de hızla değişen ve gelişen ekonomik, toplumsal, kültürel
sorunlarına tutarlı çözümler bulabilir. Bireyin sorunlarının çözümü ancak kendisinin ve
başkalarının ne olduğunu, ne olmadığını bildiği oranda kolaylaşır.
Kişilik bireyi temsil eder. Yani insan olarak bedensel özelliklerimizi, yeteneklerimizi,
kusurlarımızı, ilgilerimizi, duygularımızı, coşkularımızı, düşüncelerimizi, tavır ve
davranışlarımızı anlatan bir kavramdır.
Bir insanın doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı niteliklerin tümüdür.
KİŞİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
1-) Huy (mizaç): Kişiliğin biyolojik ve fizyolojik yönüdür. Kişiliğin bu yönü doğuştan getirilir ve değiştirilemez. Sinirlilik, neşelilik, içe dönüklük, dışadönüklük, soğukkanlı olma gibi kişiliğin özellikleri mizaçtır.
2-) Karakter: Bireyin toplumun sosyal değerlerine uygun davranış gösterme özelliğidir. Yani kişiliğin ahlaki yönüdür. Çevreden kazanılır ve eğitim ile şekillenir. Dürüstlük, sevecen olmak, sahtekâr olmak, mücadeleci, sorumsuz olma gibi ifadeler karakter özelliğidir.
3-) Tutum: Bir kişinin herhangi bir nesneye veya duruma karşı genel bir duygusunu, değerlendirmesini veya belirli şekilde tepki göstermesini ifade eder. Bu tepki veya değerlendirme olumlu da olabilir olumsuz da olabilir. Tutumlar kişiye özgüdür.
3-) Tutum: Bir kişinin herhangi bir nesneye veya duruma karşı genel bir duygusunu, değerlendirmesini veya belirli şekilde tepki göstermesini ifade eder. Bu tepki veya değerlendirme olumlu da olabilir olumsuz da olabilir. Tutumlar kişiye özgüdür.
4-) İstidat (Yatkınlık): Bireyde doğuştan var olan ama ortaya çıkmamış özellikleridir.
5-) Yetenek: Doğuştan insanda var olan istidatların çevrede işlenerek işe yarar hale getirilmesidir. Yani istidatları ortaya çıkmış halidir.
6-) Benlik: Bireyin kendi kimliğidir. Bireyin kendisine ilişkin algılarıdır.
7-) Özgüven: Bireyin kendisine tam güvenmesidir. Bireyin kendisiyle barışık olmasıdır. Yapacaklarını başaracağına ilişkin olumlu duygularıdır.
8-) Benlik saygısı (Özsaygı):Kapasitesini bilmesidir. Kendisini sevmesidir. Duygularını tanıması ve kabullenmesidir. Risk alabilmesidir. Fiziksel özelliklerini benimsemesidir.
KİŞİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-Biyolojik Etmenler
Kalıtım:Anne ve babadan genler yoluyla bebeğe geçen özelliklerdir. Fiziksel özellikler, saç rengi, boy, kilo, zekâ, zihin yetenekleri, karakter, huy, mizaç, bazı davranış ve alışkanlıkların da genlerle geçtiği tespit edilmiştir.
Genler yoluyla bebeğin beden yapısı, organları ve tüm vücut sistemlerinin bir bütün
olarak çalışmasının yanı sıra bir ırka ve bireye ilişkin tüm özelliklerinin de soydan soya
geçmesi sağlanır. Bireyin doğumdan sonra sahip olacağı özelliklerin tümü genler yoluyla
belirlenir.
Kişiliğin bir iç, bir de dış yapısı vardır. Kişiliğin dış boyutları insanın fiziği, yetenek ve
becerileri bazı huy ve davranışları gibi ölçülebilen özellikleri kapsar. Kişiliğin iç boyutları
ise bireyin duygusal ve güdüsel eğilimlerini, fikir ve tutumlarını, bilinçli ve bilinçsiz
eğilimlerinin tümünü içermektedir.
Aynı çevrede bulundukları hâlde çocukların birbirlerinden ayrı özelliklere sahip
olmaları, farklı davranmaları ve gelişmeleri kalıtım etkisini göstermektedir.
Beden hücrelerinin gelişmesiyle meydana gelen özelliklere “genetipi” denilmektedir.
İnsanın yüz çizgileri, beden biçimi, saç ve göz rengi, çeşitli yetenekleri gibi görülebilen ve
ölçülebilen özelliklerine de “fenotipi” denir
Çevre:Bireyin doğduğu ve yaşamını sürdürdüğü, bireyi etkileyen canlı cansız varlıklarla,
bütün güç ve uyarıcılar toplamına çevre denir. Kişilik, kalıtımın yanı sıra doğal ve ekonomiketmenlerin oluşturduğu fiziksel, toplumsal ve kültürel çevreden de etkilenerek
şekillenmektedir. Ruh sağlığımız, beden sağlığımız ve kişiliğimizin oluşmasında, beslenme,barınma ve maddi olanakların önemli bir yeri vardır.
Çevreyi birbirine bağlılıklarını ve karşılıklı etkileşimlerini gözden uzak tutmamak
koşuluyla fiziksel, toplumsal ve kültürel çevre olarak üç bölüme ayırabiliriz.
Fiziksel çevre iklim, doğal bitki örtüsü, yeryüzü biçimleri gibi şeylerin oluşturduğu
çevredir. Bunların kişiliğin oluşumunda ve gelişiminde oldukça önemli rolleri vardır.
İnsan, belirli bir kültürel yapısı bulunan toplumsal çevre içinde doğar ve büyür.
Kişiliğin gelişimi ve toplumsal çevre arasında sıkı bir ilişki vardır. Çocuk kişiliğini, doğuştan getirdiği bedensel, zihinsel ve gizli yeteneklerini, toplumsal ve kültürel çevrede işleyerek geliştirir.